Reportage: A Martial Law Story

                Ika-10 ng Disyembre, Sabado, nagkaroon ng isang oryentasyon ukol sa Human Rights. Ang mga nagsipagdalo ay mga estudyate ng G11 HUMSS  ng Calayan Educational Foundation Inc. (CEFI). Mga alas-otso ng umaga ay marami nang estudyante ang nasa Pacific Mall. Mga naliligaw sila dahil hindi nila alam noon kung saan nga ba gaganapin ang nasabing pagtitipon. Halos isang oras na ang nakalipas ng malaman nila kung saan gaganapin ang venue at sa may basketball-an pala iyon gaganapin.Madami sa mga estudyante ang nagulat dahil hindi nila inasahan na duon lang pala gaganapin ang event.

                Dahil masama noon ang panahon ay may manaka-nakang pag-ambon ay napagdesisyunan ng grupong may paganap ng event na lumipat ng venue sa 3^rd floor, saloob ng Pacific Mall. Ng making ito ng mga estudyante ay agad ding nagsitungo ang mga ito sa nasabing event.

                Nag-ayos pa ang mag oorganisa ng event kaya naman ang ilan sa mga kabataan ay kumain muna dahil na din sa gutom. Ang ilan namn sa kanila ay naglibot nalang para hindi mainip.

                Halos 10:00 na nga magsimula ang talakayan ukol sa Human Rights. Nagkaroon din ng mga pagpapakitang gilas ng kanikanilang mga talento ang mga estudyante sa pangunguna ni Oyi Lorico. Matapos ni Oyi ay sinundan siya ng marami pang kabataan upang magpakita ng talento. Hindi naglaon ay pumatak na ang alas-dose at panandaliang pinatigil ng organizer ang naturang pagpapakita ng talento ng mga kabataan upang magtanghalian ang mga ito.

                Ala-una na nang bumalik ang mga kabataan. Kapansin pansin ang mga larawang nakadikit sa mga poste. “Mga biktima marahil ng Martial Law  ang mga taong nakapinta dito.” Usisa ng mga kabataang nakapansin. Meron ding dalawang lalaki duon na nagpipinta ng kulay pulang pintura sa isang telang puti. Marami ang umusisa sa kung anong imahe kaya ang gagawin ng dalawa.

                Nang magsimula na ulit ang pagtitipon, may ipinanood muna sa estudyante na  isang Indie Film na pinagbibidahan ni Eugine Domingo. Ang kwento ay patungkol sa isang byudang babae na naging barbero matapos mamatay ng kanyang asawa at kalaunan ay sumama sa isang tulisan matapos niyang patayin ang mayor ng kanilang bayan.

                Sa pelikulang ito ay malalaman mo na talaga ang mga tema o usapin na kinaharap ng mga tao sa panahon ng diktaturya ni Marcos.

                Matapos ang palabas ay nagkaroon ng mga ilang tao na nagbahagi ng kanilang saloobin patungkol na nga sa Human Rights. Isa lang ang nais na palitawin ng mga ito sa kanilang sinabi, ayaw nilang maranasan ulit ang pagkawala ng kalayaan.

                Sabi ni Christopher Fernandez sa amin,

                “Ginagawa naming ito para na din sa inyong mga kabataan para mamulat din kayo sa nangyayari sa ating paligid. Para na din maging aware kayo tsaka hindi naman kasi lahat ng sinasabi namin dito ay itinutro ng mga guro nyo sa school. Kailangan nating magbasa at magbigay pansin sa kasaysayan upang malaman natin ang leksyon ng nakaraan na pede nating magamit sa kasalukuyan.”

                “Ang mga galawan kasi ni Duterte ngayon ay malaki ang kapareha sa istilong ginawa noon ni Marcos. Ginigising namin kayong mga kabataan kasi kung magbibingi-bingihan kayo sa mga nangyayari sa ating paligid, ay baka dahan dahan ding mawala ang kalayaang ating tinatamasa ng hindi ninyo nalalaman.” Dagdag pa niya sa amin

                “ Pero hindi naman ako taliwan sa ating pangulo. Lumbaga, pabor ako sa mga mabuting ginagawa niya (Duterte) para sa ikaaayos n gating bansa pero sa mga  desisyon niya na hindi nakakabuti sa mga mamamayan, siguro ay hindi ako sang-ayon dun. Kasi may maganda naman siyang hangarin kaya lang, yung mga ibang bagay na nakakasama sa mga Pilipino, against ako dun”

                ”Pero ano nga ba ang nag-udyok sa inyo para sumali sa pagtitipon na ito?” Tanong ni Annalisa.

                “Kasi ano, aaminin ko na sociorealist ang media ko talaga at bilang isang sociorealist ay kailangang maging aware ka sa lipunan. Wala pa naman akong nararanasang dahas pero bilabf isang artist, kelangan ko ng konsepto na gagamitin ko para maipahayag ang isang obra. Pero hindi lahat ng obra ko ay patungkol sa Martial Law. Meron din akong ang tema ay sosyalidad,, history, basta sumasalamin sa Pilipino culture”

                Ayon naman kay Joel Boncay, isang rapper na  hindi naman daw niya naranasan ang Martial Law kasi batang ’90 naman daw siya pero sinasalin siya yung mga gusto nilang sabihin sa kanta. Napansin kasi niya na mahilig ang mga kabataan sa rap kaya naisip niya nagawing propaganda ito.

                “Yung mga kanta kasi ngayon ay halos tungkol lang sa weeds,sex, pera, puro sarili lang nila. So kelangan nating alisin yun. Ang mas kailangan natin ay yung may panawagan. At the same time, natutulungan natin yung mga tao gaya ng Lumad, yung mga indigenous people. Ginawan naming sila ng original composition.”

                “May personal po ba kayong karanasan na nag udyok sa inyo na sumali kayo dito?” usisa ni Annalisa.

                “Ahmm… dati, hindi pa ako involve sa organization. Artist lang ako noon pero parang God’s plan na din ang lahat kasi nakilala ko sila last year. Tapos ayun, nabuo naming yung kantang Kidapawan Massacre.”

                “Eh, ano naman pong masasabi nyo sa mga kabataan ngayon?”

                “Ayun, tayo nalang kasi ang magbabago sa kasaysayan. Ganto pa lang tayong mga kabataan pero tinitingnan natin ang mangyayari kaya walang nangyayari. Kailangan natin bilang estudyante,mga millennial, kasi ano… may kasabihan tayo na once na tayo ay namulat, masama na ang pumikit.”

                “Kumbaga, ang gusto lang na iparating ng kasabihan na iyon, halimbbawa,  yung kaklase mo, nakikita mong ninanakawan ng kapwa mo kaklase pero wala kang sinabi pero nakita mo yung totoo, parang Shet. Mas makasalanan ka pa sa nangnakaw kasi nakita mo na e. Ganun ang kelangan nating gawin ngayon.

                “Tayo, bilang kabataan na ang oobserve ng mga nangyayari, economic, mga politics, kailangan nating ano yun… ipalaganap via social media or ano. Ok lang na mag rant yun kesa naman mababasa natin ngayon sa facebook. Shet. Ina-unfriend ko nalang sila.”

                “ Kailangan naman kasi yung mababasa nila sa newsfeed natin ay yung may sense. May mapupulot silang aral. Yun an lang din ang masasabi ko sa mga estudyante  na mas pagyamanin pa natin yung mga talent natin. Malaki din ang maitutulong nun para mai-spread natin sa mas nakakarami na may ganto palang nangyayari. Gaya ng mga katutubo sa Mindanao na kinukuha ang lupain nila para gawing minahan. Diba ang Shet lang kasi sila tong mga ninuno natin pero sila itong pinapaalis.”

                “Dapat, hindi lang tao estudyamte, hindi lang tayo millennial. Dapat may pakialam din tayo kasi kumh walang katulad nila (kasamihan niya), namin, hindi tayo uunlad. Lalo tayong lulubog. Kung ano nalang ang ipagawa satin, yun nalang ang agagwin natin. Buti nga at may katulad pa naming na lumalaban tungkol sa gantong usapin tulad ni Sir Alvin. Nakakaline up  na rin kasi naming si Sir Alvin sa poetry reading kaya sabi naming eh iinvite kayo para mas mabuksan ang  kanilang kaalaman tungkol sa ganitong usapin.”

                Ilang lang sila sa mga taong nanduon na aming nakapanayam pero makikita natin doon ang kanilang pakialam sa ating bayan.

                Hindi na naming tinapos ang nasabing event dahil maggagabi na rin noon. Sabin g ibang estudyante na naiwan ay nagsindi pa sila ng kandila at nagmatsa.